Kripto Para, Block-chain, Bitcoin nedir buradan başlayalım
Kripto para sistemi kriptolojiden gelir, yani temel mantığını şifreleme biliminden alır. Dijital ortamda kullanılan bir dijital para birimi olan kripto paraların güvenliği yine dijital ortamda oluşturulan algoritmalar ile şifrelenir. Kısaca dijital para birimi de diyebiliriz.
Kavramı daha da netleştirebilmek için uzun zamandır hayatımızda olan banka kartları, kredi kartları, sanal kredi kartları ile internet ortamında yaptığımız işlemleri de bir nevi kripto para gibi düşünebiliriz. Fiziki olarak bir dolaşım olmadan sistemin verilerinde sanal olarak bir dolaşım ve değişiklik mevcuttur. Ancak dijital para daha geniş içerikli bir kavramdır. Her kripto para dijital içeriklidir ancak her dijital para kripto para değildir. Dijital paralarda bir otorite tarafından denetlenme söz konusu iken, kripto paralarda böyle bir yapı yoktur.
Bitcoin, bu bahsettiğimiz kripto para ödeme sistemi içindeki dijital bir para transferi birimidir. 2009 yılında Satoshi Nakomato takma ismini kullanan bir yazılımcı tarafından geliştirilmiştir. En dikkat çekici özelliği üçüncü parti ödeme sistemlerine, bankalara ve aracı kurumlara gerek kalmadan taraflar arasında işlemlerin aracısız olarak gerçekleşmesidir.
Bitcoin işlemleri Block-chain diye adlandırılan bir veri kayıt sisteminde toplanır. Bunu dijital bir defter gibi düşünebiliriz. Verilerin biriktirildikleri bloklar tıpkı bir zincir gibi, birbirlerine şifreleme algoritmaları ile bağlanarak saklanır. İşlemlerde değişiklik oldukça sistemin içindeki her kullanıcıda senkronize olacak şekilde kayıtlar tutulur.
Bu oldukça derin bir konu ve çok detaya girmeden söyleyebiliriz ki geleceğin ekonomisinde daha da yaygınlaşacağı öngörülüyor. Hatta diyebiliriz ki; internet ilk olarak ortaya çıktığında nasıl hayatımızı değiştirdiyse, blockchain altyapısı ile çalışan bitcoinin de böyle büyük etkileri olacaktır. Henüz bu denli yoğun bir etki yaşamıyor olsak da dijitalleşme süreçleri ile birlikte sınırlar ve devletler üstü yeni bir dünya düzeni oluşturmaya doğru gidiyoruz.
Bitcoin herhangi bir merkeze ve kuruluşa bağlı değildir ve ülkelerin para birimleri ile alınıp satılabilmektedir. Bitcoin ile para transferi yapılabilir, bitcoin bir yatırım aracı olarak kullanılabilir ve hatta henüz çok yaygın olmasa da alışveriş bile yapılabilmektedir.
Bitcoin’in Vergisi Ne Olacak?
Gelelim işin yasal ve mali zeminine; Türkiye’de kripto para kullanımı yasak değil, ancak kripto para işlemi yapan ve bundan kâr elde eden kişilerin, bu kazançlarından dolayı vergilendirilmeleri henüz mümkün değil. Çünkü kripto para ve kripto para kazançları Türk Vergi Sistemi’nde yer almamakta. Vergi kanunlarında tanımı yapılmamış olduğu için vergilendirilmesi mümkün değil.
Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Strateji ve Bütçe Başkanlığı’nca hazırlanan Orta Vadeli Program’ın (OVP) onaylanmasına ilişkin Cumhurbaşkanlığı Kararı’nın Resmi Gazete’de yayınlanması ile işte bu konu gündeme gelmiş oldu. 2021-2023 dönemlerini kapsayan OVP’de dijital varlıkların vergilendirilmesinden bahsedildi. Kararda “Dijital olarak alınıp satılabilen ve transfer edilebilen, dijital bir değeri temsil eden sanal varlıklar kullanılarak yapılan işlemlerin vergilendirilmesine yönelik çalışmalar sürdürülecek, bu varlıkların suçun finansmanında kullanılmasının önlenmesine yönelik bir takip mekanizması tesis edilecektir.” ifadesi görülmektedir.
Buradan da anlaşılacağı üzere direkt olarak kripto para, bitcoin gibi kavramlar açıkça kullanılmasa da dijital ekonomi kapsamında bir vergilendirmenin geleceğini düşünebiliriz. Henüz bir netlik olmasa da, nasıl vergilendirme yapılabileceği ile ilgili kısa bir değerlendirme yapacak olursak;
Bitcoin’in nasıl tanımlanacağına bağlı olarak nasıl vergilendirileceğini farklı senaryolar üzerinden inceleyebiliriz:
- Finansal bir varlık olarak kabul edilirse bu durumda;
Sermaye Piyasası Kurulu’nca (SPK) düzenleme yapılıp menkul kıymet statüsüne girer ise, tıpkı hisse senedi alım satım kazançlarında olduğu gibi kripto para işlem platformlarına “aracı kurum izni” verilecek ve platform kullanıcı adına yüzde 10 stopaj kesintisi yapacaktır.
- Para olarak kabul edilirse bu durumda;
Döviz gibi kabul edilirse KDV Kanunu 17.madde 4/g bendi kapsamında KDV’den istisna olacaktır. Alım satım eğer ticari amaçla yapılmıyor ise gelir vergisine de tabi olmayacaktır.
- Emtia olarak kabul edilirse bu durumda; (Altın, gümüş, buğday, petrol, doğalgaz vb. mallar emtia olarak kabul edilir)
Ancak ticari bir amaçla düzenli al-sat yaparak ticaretinin yapılması halinde ticari kazanç kapsamında değerlendirilebilir. Bu kazanç süreklilik içerip içermemesine bağlı olarak gelir vergisine tabi olacaktır, aynı zamanda Bitcoin alım satımı sırasında KDV ödenmesi de söz konusu olacaktır.
Görüldüğü üzere konu hem kendi içeriği açısından hem de vergisel açıdan çetrefilli bir durumda, ancak hukuken tanımlaması yapıldıktan sonra vergisel açıdan da netlik kazanacaktır. Orta Vadeli Plan kapsamında sanal varlık kavramından bahsedilmesi ile birlikte önümüzdeki günlerin gelişmeleri doğrultusunda yeni bir yazı ile bu konuyu tekrar gündeme getirebiliriz.
Özen Şahioğlu Özdemir – Vergi Denetim ve Danışmanlık